بر اساس گزارش مؤسسه فیچ تعداد مشترکان تلفن همراه ایران در پایان سال ۲۰۱۹ با رشد ۱ درصدی نسبت به سال قبل از آن به ۸۸.۷ میلیون نفر رسید که به این ترتیب ضریب نفوذ 107 درصدی تلفن همراه در کشور را به ارمغان آورده است.
فیچ می‌گوید با وجود اینکه ضریب نفوذ تلفن همراه در ایران به حدود 107 درصد رسیده است، هنوز فضای رشد خوبی برای بازار تلفن همراه در روستاها باقی مانده است. مؤسسه فیچ سولوشنز (Fitch solutions) این نکته را در جدیدترین نسخه گزارش خود از بازار ارتباطات از راه دور ایران و دورنمای آن در ده سال آینده (نسخه سه ماهه سوم سال 2020) مطرح کرده است. در این گزارش آمده است که نبود رقابت در بخش تلفن و اینترنت ثابت، انگیزه‌ای برای ورود سرمایه‌گذاران جدید به این بخش باقی نگذاشته است. البته فیچ ذکر می‌کند که در بخش تلفن اینترنتی رقابت وجود دارد و چند شرکت ارائه‌دهنده خدمات اینترنت در این زمینه با هم رقابت می‌کنند.
تعداد مشترکان تلفن همراه ایران در پایان سال 2019 با رشد 1 درصدی نسبت به سال قبل از آن به 88.7 میلیون نفر رسید. بازار ارتباطات از راه دور ایران با وجود افت و خیز در دوره های سه ماهه، در بازه سالانه همواره رشد داشته است.
شرکت مخابرات ایران در ماه اکتبر سال 2017 از برنامه خود برای سرمایه‌گذاری 10 تریلیون ریالی (306 میلیون دلار) در پروژه های زیرساختی طی دو سال آینده خبر داد. این سرمایه‌گذاری شبکه فیبر نوری و زیرساخت‌های اینترنتی ایران را تقویت می‌کند. شرکت مخابرات پیش‌تر قراردادهایی با دو شرکت چینی هواوی و فیبرهوم و نیز شرکت نوکیا برای ارتقاء و توسعه زیرساخت‌های فیبر نوری خود و برقراری ارتباطات فیبر نوری خانه‌ها منعقد کرده بود. البته ما شرایط کلان اقتصاد کشور را برای اجرا و موفقیت این سرمایه‌گذاری‌ها مناسب نمی‌دانیم.
بازار ارتباطات از راه دور ایران فرصت‌های محدودی پیش روی سرمایه‌گذاران قرار داده است. تحریم‌های تحمیلی از خارج و محدودیت‌های وضع شده از سوی دولت باعث شده است فرصت‌های پیش روی سرمایه‌گذاران در این بازار، محدود باشد. به رغم این، جمعیت جوان، تحصیلکرده و تشنه تکنولوژی ایران مشتاق دسترسی به خدمات موبایل و اینترنت است. در بخش ارائه اینترنت شاهد رقابت بین شرکت های مختلف هستیم و در بخش تلفن همراه با ورود شرکت ام تی ان از آفریقای جنوبی شاهد خصوصی سازی نسبی بوده ایم. اما تلفن ثابت همچنان در انحصار دولت قرار دارد.
در بازار تلفن همراه ایران چند شرکت فعال هستند، مثل ایرانسل و همراه اول. این دو شرکت طی پنج سال اخیر مجموعاً 95 درصد بازار را تحت کنترل خود داشته‌اند. جا افتادن این شرکت‌ها در بازار ایران و پوشش گسترده شبکه آن‌ها، کار را برای شرکت‌های کوچک‌تر سخت کرده است. ایرانسل و همراه اول از سال 2014 به این سو سرمایه‌گذاری سنگینی بر روی نسل سوم و چهارم تلفن همراه انجام داده‌اند و با هدف پاسخگویی به تقاضای بالا، شبکه‌های ارتباطی خود را توسعه داده‌اند.
در بخش اینترنت ثابت، شاهد نوعی تعادل بین شرکت مخابرات و 10 بازیگر دیگر هستیم. شرکت مخابرات به مدد برخورداری از انحصار در زمینه تلفن (مکالمه) همچنان موقعیت غالب خود در زمینه اینترنت خانگی را نیز حفظ کرده است. اما انحصار تلفن اینترنتی برداشته شده و دیگر شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت ثابت می‌توانند در بخش تلفن اینترنتی با مخابرات و با یکدیگر رقابت کنند. به علاوه اوایل سال 2019 دولت ایران اعلام کرد شبکه دولتی فیبر نوری را در اختیار شرکت‌های بخش خصوصی قرار می‌دهد. تاکنون اطلاعات بیشتری در این مورد منتشر نشده است.
علاوه بر همراه اول و ایرانسل تعدادی شرکت توزیع‌کننده و خرده‌فروش اینترنت همراه در ایران فعال هستند، اما به نظر ما این شرکت‌ها سهمی اندک از بازار ایران دارند. اپراتور منطقه‌ای رایتل نیز سهم اندکی از بازار دارد. همانطور که گفته شد تعداد مشترکان تلفن همراه در ایران در پایان سال 2019 بالغ بر 88.7 میلیون نفر بوده است. این رقم نسبت به سال قبل از آن رشد 1 درصدی داشته است. ضریب نفوذ تلفن همراه در ایران به 106.9 درصد رسیده است. به طور کلی تخمین زده می‌شود که 170 میلیون سیم‌کارت در ایران واگذار شده باشد که تنها 88.7 میلیون عدد از آن‌ها در حال حاضر فعال هستند. با این حال با توجه به ضریب نفوذ بالای 100 درصد تلفن همراه در ایران، هنوز جای رشد خوبی برای بازار تلفن همراه در ایران به خصوص در روستاها باقی مانده است.
مشخصه دیگر بازار موبایل ایران غلبه مشترکان اعتباری بر کلیت بازار است. مشترکان دائمی 30 درصد کل مشترکان اپراتور اول ارتباطی ایران را تشکیل می دهند که این رقم بالاترین نسبت مشترکان دائمی یک شرکت در مقایسه با سایر شرکت های منطقه خاورمیانه است. سرانه درآمد اپراتورها از مشترکان بر اساس دلار آمریکا نسبتاً ثابت باقی مانده است. اما سرانه درآمد از مشترکان بر اساس ریال ایران طی دو سال گذشته رشدی مداوم داشته و به 210358 ریال معادل 1.94 دلار در سال 2019 رسیده است.
بر اساس گزارش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ضریب نفوذ اینترنت همراه در کشور به طرز چشمگیری افزایش داشته است، به طوری که تا پایان سال 98 به حدود 83 درصد رسیده است؛ یعنی در حدود 69 میلیون نفر در کشور از اینترنت همراه استفاده می کنند. مشترکین برای استفاده از خدمات اینترنت همراه باید نسبت به خرید بسته های اینترنتی اپراتور خود اقدام نمایند تا نیازی به پرداخت بهای آزاد استفاده از اینترنت نداشته باشند. اپراتورهای تلفن همراه کشور نیز همواره تلاش کرده اند که تنوع بسته های اینترنتی خود را با توجه به وضعیت اقتصادی اقشار مختلف در نظر بگیرند تا افراد بیشتری بتوانند از این خدمات بهره ببرند.
چندی پیش شاهد این موضوع بودیم که در پی افزایش استفاده کاربران از اینترنت به خاطر شرایط به وجود آمده در اثر شیوع ویروس کرونا، اپراتورهای همراه اول و ایرانسل بدون مجوز از وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، بسته های اینترنت پر مصرف که استقبال زیادی از آن ها از طرف مشترکین وجود داشت، حذف کردند. این اقدام اپراتورهای همراه اول و ایرانسل اعتراض گسترده مشترکین را به همراه داشت و مشترکین اعتقاد داشتند که این کار مصداق بارز گران فروشی توسط این اپراتورها آن هم در این شرایط بحرانی است. پس از این اعتراضات بلافاصله وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و سارمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی به این مسئله واکنش نشان داده و ضمن محکوم کردن و خلاف مقررات دانستن اقدام این اپراتورها از پیگیری موضوع و بازگرداندن تعرفه ها به حال قبل خبر دادند. این ماجرا پس از کشمکش های فراوان بالاخره با پیروزی وزارت ارتباطات خاتمه پیدا کرد و اپراتورها وضعیت بسته های اینترنتی خود را به حالت قبل برگرداندند. به تازگی مجددا شکایاتی در خصوص کم فروشی این دو اپراتور از سوی مشترکین مطرح شده که وزیر ارتباطات به این موضوع واکنش نشان داده است.
آذری جهرمی درباره احتمال کم‌فروشی همراه اول و ایرانسل اظهار کرد: شکایاتی دریافت کردیم، یک بار هم تخلفاتی بود که رفع شد. اما انصافا به تازگی به کم فروشی سازماندهی شده در این دو اپراتور نرسیده ایم. اگر شواهدی دارید به ما در ۱۹۵ منعکس کنید.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه به کم فروشی سازماندهی شده در اپراتورهای همراه نرسیدیم، گفت: قیمت ها بالا نرفته، اما مصرف کاربران بالا رفته و بهتر است زمانی که منزل هستید، از اینترنت خانگی استفاده کنید تا هزینه هایتان متعادل تر شود.
محمد جواد آذری جهرمی که در صفحه شخصی خود در اینستاگرام از کاربران خواسته بود تا سوالات خود را مطرح و جواب آن را دریافت کنند، در خصوص برنامه اینترنت رایگان برای دانش آموزان و معلمان گفت: استفاده از سامانه شاد رایگان شده است و بسته ویژه دانش آموزان را هم به زودی اعلام می کنیم.
آذری جهرمی درباره عدم تطابق سرویس درخواستی و دریافتی کاربران و اینکه چرا اینترنت با سرعت ۱۶ مگابیت، تجربه ای در حدود ۴ مگابیت دارد، گفت: اگر سرویس ۱۶مگابیتی خرید کرده اید و سرعت کمتر از آن به شما تحویل شده است، یعنی کم فروشی اتفاق افتاده و حتما شکایتتان را در ۱۹۵ ثبت کنید تا همکارانم آن را پیگیری کنند.
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به اینکه بهترین اپراتور کشور کدام است، توضیح داد: به سایت netsanjplus.ir بروید و در آنجا بر اساس موقعیت جغرافیایی، قیمت و کیفیت همه اپراتورها، به صورت آنلاین در اختیار شماست و می توانید مقایسه کنید و بهترین اپراتور را انتخاب نمایید.
آذری جهرمی در پاسخ به اینکه نقاط دیگر کشور چه زمانی از نسل پنجم اینترنت همراه پشتیبانی می کنند، عنوان کرد برای سراسری شدن پوشش نسل پنجم اینترنت همراه، دو تا سه سال زمان لازم است و درباره مضرات 5G نیز گفت: ادعاهایی در این زمینه خواندم اما تابه حال هیچ منبع معتبر علمی، مضراتی برای نسل پنجم اینترنت تلفن همراه به اثبات نرسانده است. پژوهشگران ما هم این موضوع را پیگیری می کنند.
آذری جهرمی در پایان اظهار داشت تلاش ما در این چند سال این بوده که هزینه ارتباطات را بالا نبریم، اقتصاد در این بخش را رونق دهیم و خدمات مناسب را به مردم ارائه کنیم.
بر اساس آخرین گزارش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی درباره‌ی سهم بازار اپراتورهای تلفن همراه تا پایان سه ماهه نخست سال جاری، حاکی از سهم ۵۳ درصدی همراه اول در برابر سهم ۴۴ درصدی ایرانسل و سهم ۳ درصدی رایتل است.
سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی یا رگولاتوری در سه ماه یک بار گزارشی را تحت عنوان فصلنامه آماری منتشر می کند که به در آن به تفصیل آماری از وضعیت شبکه تلفن همراه در کشور را ارائه می نماید. اطلاعاتی مانند تعداد خطوط واگذار شده، تعداد مشترکان فعال و سهم بازار اپراتورهای تلفن همراه در این گزارش فصلی قید شده و منتشر می شود.
جلد سی و سوم فصلنامه آماری سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، جدیدترین نسخه این گزارش است که آمار مربوط به سه ماهه نخست سال ۱۳۹۹ را منتشر کرده است.
بر اساس این گزارش، تا پایان فصل نخست سال جاری، تعداد خطوط واگذار شده همراه اول ۹۲ میلیون و ۴۶۲ هزار و تعداد مشترکان فعال این اپراتور ۶۵ میلیون و ۴۷ هزار، تعداد خطوط واگذار شده ایرانسل ۸۶ میلیون و ۳۲۵ هزار و تعداد مشترکان فعال این اپراتور ۵۱ میلیون و ۷۲۷ هزار و تعداد خطوط واگذار شده رایتل ۸ میلیون و ۲۸۰ هزار و تعداد مشترکان فعال این اپراتور ۴ میلیون و ۳۱۷ هزار است.
گفتنی است؛ در پایان آخرین فصل سال ۱۳۹۸، تعداد مشترکان فعال همراه اول ۶۲ میلیون و ۷۲۳ هزار، مشترکان فعال ایرانسل ۵۱ میلیون و ۲۸۴ هزار و مشترکان فعال رایتل ۴ میلیون و دو هزار مشترک بوده است که بر اساس این گزارش در 3 ماهه اول سال 1399 شاهد افزایش مشترکین اپراتورها و همچنین افزایش ضریب نفوذ تلفن همراه در میان اقشار مختلف جامعه بوده ایم. این افزایش تعداد مشترکین و افزایش ضریب نفوذ در میان مشترکین اپراتور همراه اول بیشتر مشهود است به ظوری که نسبت به آمار سال 98 تعداد مشترکین این اپراتور در حدود 2.3 میلیون افزایش داشته است در حالی که این افزایش در اپراتورهای ایرانسل و رایتل در حد چند صد هزار نفر بوده است. بر اساس این گزارش، اپراتور همراه اول همچنان یکه تاز بازار تلفن همراه در کشور است و بالاترین ضریب نفوذ در بین اپراتورها را به خود اختصاص داده است.
ضریب نفوذ اپراتورهای تلفن همراه | ||
همراه اول | ایرانسل | رایتل |
77.40 | 61.55 | 5.14 |
تعداد خطوط واگذار شده و فعال اپراتورهای تلفن همراه | |||
| همراه اول | ایرانسل | رایتل |
خطوط واگذار شده | 92.462.230 | 86.325.535 | 8.280.001 |
خطوط فعال | 65.047.843 | 51.727.360 | 4.317.029 |